Segir þjóðina leyfa stjórnvöldum að úthluta verðmætri auðlind með 80% afslætti

Birgir Olgeirsson skrifar

„Er ekki tími til kominn að landsmenn segi hingað og ekki lengra?,“ spyr Jón Steinsson, dósent í hagfræði við Columbia háskóla í New York, í aðsendri grein sem birtist í Fréttablaðinu í dag.

Þar fjallar Jón um frumvarp sjávarútvegsráðherra sem kveður á um að aflaheimildum í makríl verði úthlutað til sex ára. Hann segir alvarlegan misskilning gæti í umræðunni um þessa úthlutun sjávarútvegsráðherra að hún veiti útgerðinni minni rétt til makrílveiða en lög um stjórn fiskveiða gera um aðrar tegundir, þar sem talað er um ótímabundna úthlutun.

Styrkir lagalega stöðu útgerðarinnar
Jón segir þetta frumvarp ráðherra fela í rauninni í sér grundvallarbreytingu í þá átt að styrkja lagalega stöðu útgerðarinnar. „Núverandi lög um stjórn fiskveiða kveða skýrt á um að úthlutunin myndi „ekki eignarrétt eða óafturkallanlegt forræði einstakra aðila yfir veiðiheimildum“. Þetta þýðir að stjórnvöld á hverjum tíma hafa alltaf tækifæri til þess að breyta úthlutuninni og taka upp nýtt fyrirkomulag sem fæli í sér að útgerðin greiði þjóðinni eðlilegt leigugjald fyrir réttinn til þess að nýta auðlindina. Það eina sem er óafturkallanlegt í núverandi kerfi er úthlutun ráðherra á aflaheimildum til eins árs í senn.“

Hann segir ekkert ákvæði um þjóðareign kvótans í makrílfrumvarpi ráðherrans né heldur um að úthlutunin myndi ekki eignarétt eða óafturkallanlegt forræði einstakra aðila yfir veiðiheimildum. „Þvert á móti er kveðið á um að sex ára úthlutun veiðiheimilda í makríl framlengist sjálfkrafa um eitt ár á hverju ári og að úthlutuninni sé ekki hægt að breyta nema með sex ára fyrirvara. Þetta er grundvallarbreyting,“ skrifar Jón sem minnir lesendur á að sex ár eru lengri tími en heilt kjörtímabil Alþingis.
Frumvarpið hafi því þá þýðingu að næsta ríkisstjórn mun ekki geta breytt úthlutun aflaheimilda í makríl og komið þeim breytingum í framkvæmd jafnvel þó hún sitji heilt kjörtímabil.

„Til þess að gera slíkt mun þurfa ríkisstjórn sem vinnur tvennar kosningar í röð. Með öðrum orðum mun þjóðin ekki geta komið fram vilja sínum um eðlilegt leigugjald fyrir úthlutun makrílkvóta jafnvel þótt hún kjósi til þess meirihluta í þingkosningum,“ skrifar Jón.

Risastórt skref ráðherra
Hann segir ráðherra stíga risastórt skref í þá átt að festa varanlega í sessi það fyrirkomulag að útgerðarmenn þurfi ekki að greiða eðlilegt leigugjald til þjóðarinnar fyrir afnot af sameign þjóðarinnar.

„Vitaskuld verður áfram hægt að leggja á veiðigjöld og breyta þeim ár frá ári en það verður nánast ómögulegt að taka upp uppboðsfyrirkomulag við úthlutun aflaheimilda í makríl. Það verður með öðrum orðum nánast ómögulegt að taka upp fyrirkomulag sem tryggir að útgerðarmenn greiði markaðsverð fyrir veiðiheimildir.“

Með frumvarpinu verður að mati Jóns til fordæmi um óafturkallanlega úthlutun aflaheimilda til lengri tíma en eins árs og muni það fordæmi gera það auðveldara fyrir stjórnvöldum að breyta úthlutun annarra tegunda á sama veg.

Verðmæti hefur aukist verulega
Hann bendir á að verðmæti veiðiheimilda hafi aukist verulega á síðustu tíu árum og nefnir í því samhengi að heimsmarkaðsverð sjávarafurða hafi hækkað um 50%, gengi krónunnar lækkað verulega og þorskstofninn stækkað.

„Nú er svo komið að auðlindaarðurinn í sjávarútvegi er 40-60 ma.kr. á ári. Hér er ég að tala um arð umfram eðlilegan arð af skipum, frystihúsum og öðrum fjárfestingum í greininni. Þessi auðlindaarður á að renna til þjóðarinnar – eiganda auðlindarinnar – en gerir það ekki nema að litlu leyti. Þjóðin er með öðrum orðum hlunnfarin um tugi milljarða árlega.“

Hann segir ekki nema von að staðan á Íslandi dag sé eins og hún er þegar þjóðin lætur það yfir sig ganga ár eftir ár að stjórnvöld úthluti verðmætustu auðlindum þjóðarinnar með um það bil 80 prósenta afslætti. „Nú vill ríkisstjórnin taka stórt skref í þá átt að festa enn frekar í sessi þetta ófremdarástand. Er ekki tími til kominn að landsmenn segi hingað og ekki lengra?“

Heimild : visir.is